bijwerkingen bij kanker

Patiënteninformatie over bijwerkingen van oncologische middelen met bijbehorende adviezen

Geselecteerde behandeling: chemotherapie

Algemene informatie

Inleiding

Binnenkort start u in het Rode Kruis Ziekenhuis met uw behandeling met chemotherapie. De arts en een oncologieverpleegkundige hebben u al het een en ander verteld over wat u kunt verwachten van de behandeling. De informatie op de volgende pagina's geeft uitleg over de behandeling. Daarnaast vindt u ook tips en adviezen. Deze informatie kunt u ook laten lezen aan eventuele andere zorgverleners, zoals uw huisarts en de wijkverpleegkundige. Het is belangrijk dat ook zij weten welke behandeling (medicijnen) u krijgt.

De genoemde bijwerkingen kunnen zich voordoen, maar het hoeft niet. Alleen de bijwerkingen die vaker dan 10% voorkomen worden vermeld. Zo kan het ook zijn dat u bijwerkingen ervaart die niet genoemd zijn. Aarzel niet om dit te bespreken met de verpleegkundige of de arts. Het kan een bijwerking betreffen die minder vaak voorkomt en daarom niet in deze informatie is opgenomen.

De informatie is samengesteld in samenwerking met het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).

De informatie op de volgende pagina's bestaat uit twee onderdelen:

Algemene informatie:

1. Telefonische bereikbaarheid
2. Afdeling
3. Wat is chemotherapie? 
4. Excreta besmetting  
5. Vruchtbaarheid en zwangerschap 
6. Telefoonnummers en websites voor informatie.
                                                               

Specifieke informatie over uw behandeling (kuurspecifieke gedeelte):

  • Behandelschema  
  • Bijwerkingen                                                                                                          

ALGEMENE INFORMATIE

1. Telefonische bereikbaarheid

Op maandag tot en met vrijdag heeft de dagbehandeling oncologie telefonisch spreekuur tussen 09.00-10.00 uur en tussen 15.00-15.30 uur op nummer 0251 783 737.

Voor vragen met spoed kunt u op maandag tot en met vrijdag tussen 07.30-17.00 uur bellen naar het spoednummer : 0251 265 396. De klachten waarvoor u naar het spoednummer moet bellen staan onderaan dit kopje vermeld. 

Bij vragen met spoed buiten kantoortijden, in het weekend en op feestdagen kunt u het algemene nummer van het Rode Kruis Ziekenhuis bellen : 0251 265 555. Als u belt vraagt u naar de dienstdoende assistent internist en vermeldt u dat u wordt behandeld met chemotherapie. 

Daarnaast kunt u voor niet spoedeisende vragen contact opnemen met ons via de Beter Dichtbij App.

Klachten waarbij u met het spoednummer moet bellen zijn : 

  • Koorts boven 38,5 graden 
  • Koude rillingen  
  • Langdurige bloedneuzen (langer dan 15 minuten)
  • Blauwe plekken, zonder dat u gevallen bent of u zich gestoten hebt 
  • Aanhoudend bloeden van een wondje (langer dan 15 minuten) 
  • Bloed in de ontlasting of urine 
  • Braken langer dan 24 uur of meer dan 3-4 keer per dag en niet reagerend op de medicijnen tegen de misselijkheid 
  • Diarree langer dan 24 uur of 4-6 keer per dag en waterdun 
  • Darmverstopping langer dan 2 dagen 
  • Plotselinge huiduitslag 
  • Verandering van pijn (toename of op een nieuwe plaats) 

2. Afdeling

Dagbehandeling Oncologie

Voor uw behandeling komt u naar de Dagbehandeling Oncologie. Meestal moet u voordat u de behandeling krijgt, bloed laten prikken en eventuele andere onderzoeken laten doen. U komt dan een of enkele dagen vóór de behandeling naar het Laboratorium in het ziekenhuis. Naar aanleiding van uw uitslagen, beslist de arts of de behandeling doorgaat. 

3. Wat is chemotherapie?

Chemotherapie is de behandeling van kanker met een of meer celdelingremmende geneesmiddelen. Die geneesmiddelen vernietigen de kankercellen of remmen de groei ervan.

4. Excreta besmetting 

Om u en uw omgeving te beschermen tegen eventuele aanraking met resten van de chemotherapie adviseren we u om extra maatregelen te nemen. Met name bij de toiletgang is het belangrijk om zittend te plassen en het toilet te reinigen na toiletgang. Dit houdt in dat u de bril eerst met een schoonmaakdoekje afneemt, hierna doet u de klep dicht en spoelt u 2 keer door. 

Omdat er ook kleine deeltjes chemotherapie kunnen zitten in sperma en vaginaal vocht wordt geadviseerd een condoom te gebruiken bij seksueel contact. Dit is nodig totdat de deeltjes chemotherapie volledig uit het lichaam zijn. 

5. Vruchtbaarheid en zwangerschap

De behandeling met chemotherapie kan onvruchtbaarheid veroorzaken. De kans daarop is afhankelijk van verschillende factoren. De soort en combinatie van chemotherapie, de aard van uw ziekte en uw leeftijd spelen hierbij een rol. Uw behandelend arts kan vertellen wat u kunt verwachten en welke mogelijkheden er zijn om de vruchtbaarheid veilig te stellen.

Mannen

Chemotherapie kan beschadiging van het erfelijke materiaal van de zaadcellen veroorzaken. Het is daarom niet wenselijk een kind te verwekken tijdens de behandeling. Na de behandeling is er meestal snel herstel, al duurt het soms nog 4 tot 5 jaar voordat de aanmaak en kwaliteit van het sperma weer volledig is hersteld.

Vrouwen

Een behandeling met chemotherapie kan veranderingen in uw menstruatiepatroon veroorzaken. Soms worden de menstruaties heviger/onregelmatiger of verdwijnen (tijdelijk). Dit gaat soms gepaard met overgangsklachten. Na de behandeling herstelt uw menstruatiepatroon zich meestal weer. Een behandeling met chemotherapie kan beschadiging van eicellen tot gevolg hebben. Dit kan leiden tot aangeboren afwijkingen bij kinderen. Een zwangerschap tijdens de behandeling dient daarom te worden voorkomen. Het is noodzakelijk dat u doorgaat of start met een betrouwbare methode van anticonceptie. Het is beter om met een zwangerschap te wachten tot enkele maanden na de behandeling. Uw lichaam krijgt dan de tijd om te herstellen van de behandeling. Een behandeling met chemotherapie hoeft geen belemmering te zijn voor geslachtsgemeenschap. Door de behandeling kan het slijmvlies van de vagina droger worden. Een glijmiddel op waterbasis is dan een goed hulpmiddel bij het vrijen.

6. Telefoonnummers en websites voor informatie

Rode Kruis Ziekenhuis Telefoon: 0251 265 555

Kanker.nl is een initiatief van KWF Kankerbestrijding, patiëntenbeweging Levenmetkanker en IKNL (kenniscentrum voor zorgverleners in de oncologie). Je vindt er informatie over kanker, de behandeling ervan en leven met kanker. Ook kun je er in contact komen met andere patiënten.

Website: http://www.kanker.nl/

Voor meer informatie omtrent voeding tijdens behandeling kunt u kijken op de volgende website : www.voedingenkankerinfo.nl

Nederlandse Federatie Kankerpatiëntenorganisatie (NFK) 
Telefoon (030) 291 60 90
E-mail : secretariaat@nfk.nl 
Website : www.nfk.nl

Adressen voor psychosociale ondersteuning:

IPSO huis Kennemerland
Het IPSO huis Kennemerland is een huis voor mensen die leven met kanker. Je kunt er terecht voor een goed gesprek; een ontspannende activiteit; een lezing of gewoon voor een kopje koffie.

Website: https://www.ipsohuiskennemerland.nl

Locatie Heemskerk
Adres : Lauraplein 1a 1961GP Heemskerk
Telefoon: 023-88 85 367
Locatie Santpoort-Noord
Adres : Wulverderlaan 51 2071 BH Santpoort-Noord
Telefoon: 023 - 88 85 367
Locatie Schalkwijk Haarlem  
Adres : Leonardo Da Vinci plein 73 2037 RR Haarlem
Telefoon: 023 - 88 85 368        
Ingeborg Douwes Centrum
Ingeborg Douwes Centrum biedt psychologische zorg bij kanker. Wij helpen mensen met kanker, maar ook hun naasten, de ziekte emotioneel te verwerken.

Website: https://www.ingeborgdouwescentrum.nl

Behandelschema

Deze kuur bestaat uit 1 medicijn. 

Medicijn Dag Wijze van toediening
Chloorambucil 1 t/m 7 Oraal, 1 keer per dag 

Extra info veilig omgaan met excreta

Wanneer u met een chemokuur of een ander middel wordt behandeld, verlaten de afvalstoffen uit de medicijnen uw lichaam. Dit gebeurt via excreta. Dit is een medische term voor alles wat het lichaam verlaat: plas, poep, wondvocht, bloed, traanvocht, zweet, sperma, braaksel en speeksel. Dit worden ook wel uitscheidingsproducten genoemd.

Direct (huid)contact van met name middelen uit een chemokuur in uitscheidingsproducten kan schadelijk zijn voor uw gezondheid. En voor de gezondheid van uw naasten. Hoe lang dit schadelijk blijft, verschilt per middel.

De risico's voor u en uw omgeving zijn thuis klein. Toch is het goed om een aantal maatregelen te nemen. Zo kunt u de risico's verlagen.
Lees hier over maatregelen die u thuis kunt nemen.

Beschermende maatregelen ten aanzien van excreta

  • Chloorambucil: 2 dagen

Gevolgen voor vruchtbaarheid en ongeboren kind

Deze informatie is relevant voor vrouwen én mannen in de vruchtbare leeftijd.
Vrouwen mogen tijdens de behandeling en ook in een bepaalde periode daarna meestal niet zwanger worden. Er kunnen risico’s zijn voor het ongeboren kind. Bij mannen is minder goed bekend of een behandeling, zoals chemotherapie, tijdelijk invloed kan hebben op de kwaliteit van het zaad en of dit risico’s met zich meebrengt voor het ongeboren kind.

Ook kan de behandeling van kanker ervoor zorgen dat u (later) minder vruchtbaar bent. Dit hangt af van het soort medicijnen, de combinatie van medicijnen, de dosering, het soort kanker en uw leeftijd.

Bespreek vóór de start van de behandeling wat dit in uw situatie betekent. Bijvoorbeeld of – en hoe lang – u maatregelen moet nemen om een zwangerschap te voorkomen.
Heeft u een kinderwens? Bespreek dan met uw zorgverlener de mogelijkheid van invriezen van sperma of eicellen vóór het starten van de behandeling.

Middelen met hun bijwerkingen

Chloorambucil (chemotherapie)

Bijwerkingen en adviezen

Minder bloedcellen

In het beenmerg worden nieuwe bloedcellen aangemaakt. Door de behandeling kan de aanmaak van nieuwe bloedcellen door het beenmerg verminderen. Dan treedt een tekort aan verschillende bloedcellen op. Meestal merkt u daar weinig of niets van, maar het is wel belangrijk te weten op welke signalen of veranderingen u moet letten.

tekort aan bloedplaatjes

Door de behandeling kan er een tekort aan bloedplaatjes in het bloed ontstaan. Dit heet trombocytopenie. Bloedplaatjes (een ander woord is trombocyten) spelen een belangrijke rol bij de bloedstolling. Door een daling van het aantal bloedplaatjes is het bloed dunner en stolt het minder snel.

Klachten kunnen zijn:

  • sneller een bloedneus krijgen
  • blauwe plekken
  • bloed bij plassen
  • bloed bij hoesten
  • bloedend tandvlees
  • puntvormige bloedinkjes in de huid
  • bloed bij braken
  • bloed in de ontlasting
  • bij vrouwen kan de menstruatie anders zijn
  • heel soms spontane bloedingen
Advies

Heeft u last van één of meer van bovengenoemde klachten, neem dan contact op met de behandelend arts.

Wat kunt u zelf doen:

  • pas op met stoten (blauwe plekken) en krab geen wondjes open
  • als u een wondje heeft, druk dit dan een tijdje stevig dicht (bijv. met een steriel gaasje)
  • gebruik geen scherpe voorwerpen (elektrisch scheren is beter dan met een mesje)
  • probeer de ontlasting soepel te houden door veel te drinken. Veel betekent dat u per dag 1½ tot 2 liter moet drinken; dit zijn 16 kopjes of 14 bekers per dag 
  • gebruik bij het tandenpoetsen een zachte borstel
  • neem de temperatuur op onder de arm of met een oorthermometer (en niet via de anus)

tekort aan witte bloedcellen

Door de behandeling kan er een tekort aan witte bloedcellen in uw bloed optreden. Een ander woord voor witte bloedcellen is leukocyten. Witte bloedcellen zorgen voor afweer tegen infecties. Heeft u te weinig witte bloedcellen, dan krijgt u eerder infecties. Ook verlopen de infecties heftiger dan normaal. 

Heeft u een infectie, dan kunt u verschillende klachten krijgen:

  • een lichaamstemperatuur van 38,5 ºC of hoger, soms met koude rillingen
  • slijm ophoesten
  • pijn bij het plassen
  • troebele urine
  • vaker plassen
  • pijnlijke plekken in de mond of pijn bij het slikken
  • buikpijn
  • diarree

Welke klachten u krijgt, hangt af van de plaats van de infectie.

Advies

Er is wel een aantal maatregelen dat u kunt nemen om de kans op infecties in een dipperiode zoveel mogelijk tegen te gaan.

  • als u een van bovengenoemde klachten heeft, meet dan uw temperatuur
  • als u een van bovengenoemde klachten heeft en/of een temperatuur van 38,5 °C of hoger, neem dan contact op met uw behandelend arts
  • zorg voor een goede lichaamshygiëne (ga een keertje vaker onder de douche of in bad)
  • controleer eventuele wondjes op ontstekingsverschijnselen: roodheid, warmte, zwelling en pijn
  • een goede mondverzorging is belangrijk
  • probeer uzelf te beschermen tegen infecties van buitenaf; ga mensen die verkouden zijn of griep hebben zo veel mogelijk uit de weg
  • mijd plaatsen waar veel mensen bij elkaar zijn, zoals het openbaar vervoer, winkels, voetbalstadia en kerken
  • uw voeding kan ook een infectiebron zijn, houd hier rekening mee bij wat u eet