bijwerkingen bij kanker

Patiënteninformatie over bijwerkingen van oncologische middelen met bijbehorende adviezen

Geselecteerde behandeling: immunotherapie

Algemene informatie

Inleiding

Binnenkort start u met een behandeling met medicijnen, zogenaamde immunotherapie. De arts en een verpleegkundige hebben u al het een en ander verteld over wat u kunt verwachten van de behandeling. De behandeling bestaat uit een infuus. De informatie op de volgende pagina's geeft uitleg over de medicijnen en de mogelijke bijwerkingen. Daarnaast vindt u ook tips en adviezen. 

De genoemde bijwerkingen kunnen zich voordoen, maar het hoeft niet. Alleen de bijwerkingen die vaker dan 10% voorkomen worden vermeld. Zo kan het ook zijn dat u bijwerkingen ervaart die niet genoemd zijn. Aarzel niet om dit te bespreken met de longverpleegkundige of de arts. Het kan een bijwerking betreffen die minder vaak voorkomt en daarom niet in deze informatie is opgenomen.

Deze informatie kunt u ook laten lezen aan eventuele andere zorgverleners, zoals uw huisarts en de wijkverpleegkundige. Het is belangrijk dat ook zij weten welke behandeling (medicijnen) u krijgt.

De informatie is samengesteld in samenwerking met het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).

De informatie op de volgende pagina's bestaat uit twee onderdelen:

Algemene informatie:

  1. Bereikbaarheid
  2. Wat is immunotherapie
  3. Redenen om een arts te waarschuwen
  4. Zwangerschap en borstvoeding
  5. Second opinion
  6. Wetenschappelijk onderzoek bij kanker
  7. Telefoonnummers en websites voor informatie
  8. Vergoeding vervoer tijdens oncologische behandeling

Specifieke informatie over uw behandeling (kuurspecifieke gedeelte):

  • Behandelschema
  • Bijwerkingen

ALGEMENE INFORMATIE

1. Bereikbaarheid

Telefonische bereikbaarheid:

Voor al uw vragen of een probleem kunt u tijdens werkdagen tussen 8.30 en 16.30 bellen met de verpleegkundige van de polikliniek longziekten. Het telefoonnummer is: (0314) 32 95 63

Buiten kantooruren kunt u bellen met de dagbehandeling oncologie zoals hieronder aangegeven.

Dagbehandeling oncologie (24 uurs bereikbaarheid)

Mocht u een dringende vraag of een probleem hebben en u kunt niet wachten tot de tijden zoals hierboven aangegeven, neemt u dan contact op met de dagbehandeling Oncologie via telefoonnummer (0314) 32 97 46. Buiten de kantoortijden wordt u automatisch doorgeschakeld naar verpleegafdeling B1 (oncologie).

Wilt u een afspraak maken of wijzigen voor de Dagbehandeling Oncologie dan kunt u contact opnemen met het Centraal Planbureau op werkdagen van 8.30-16.30 uur via telefoonnummer: 0314-329445

Secretariaat van uw behandelend arts

Heeft u een vraag over een afspraak met uw arts, belt u dan naar het secretariaat van uw behandelend arts:Dr. F. Hermens, Dr. G. Bosman, Dr. D. Smits, Dr. C. Kluge, Dr. N. van Bergeijk:

(0314) 32 95 63

2. Wat is immunotherapie?

Immunotherapie is een behandeling waarbij medicijnen worden gebruikt die de natuurlijke afweer van uw lichaam tegen kankercellen stimuleren.  Immuuntherapie richt zich dus niet rechtstreeks op de tumor, zoals bijvoorbeeld chemotherapie of bestraling, maar op het activeren van het eigen afweersysteem. De medicijnen zorgen ervoor dat het afweersysteem de kankercellen aanvalt.

Voor meer informatie zie: http://www.immuno-oncologie.nl

3. Redenen om een arts te waarschuwen

U krijgt bij start van de behandeling een Patiëntenwaarschuwingskaart met informatie over de bijwerkingen en bij welke verschijnselen u onmiddellijk uw arts moet bellen. Neem deze kaart altijd mee en zorg ervoor dat u deze kaart laat zien aan elke zorgverlener waar u naar toe gaat.

Hieronder ziet u een opsomming van verschijnselen waarbij u onmiddelijk contact moet opnemen met uw arts. Indien u twijfelt over iets mag u altijd overleggen. Dit geldt ook voor bijwerkingen die hier niet genoemd zijn.

  • koorts
  • longproblemen: kortademig, hoesten of pijn op de borst
  • darmproblemen: diarree, zwarte ontlasting of ontlasting met veel bloed en slijm, misselijkheid en braken, ernstige maagklachten.
  • leverproblemen: gele verkleuring van huid of oogwit, donkere urine, bloedingen of meer blauwe plekken
  • nierproblemen: duidelijke verandering in hoeveelheid of kleur van de urine
  • problemen met de hormoonklieren: snelle hartslag, gewichtstoename of verlies, haaruitval, verstopping, koud gevoel, zwaardere stem. spierpijn, duizelig of flauwvallen, ongewone hoofdpijn.
  • huidproblemen: huiduitslag, jeuk, blaren, zweren, of zweren in mondof in slijmvlies van neus, keel of geslachtsdelen.
  • Ogen: veranderingen in gezichtsvermogen
  • Zenuwen: pijnen of zwakte en verlamming
  • - als het plassen niet lukt

    - als u niet meer kunt eten en/of drinken

4. Zwangerschap en borstvoeding

Een behandeling met oncolytica kan beschadiging van ei/ zaadcellen tot gevolg hebben, indien er een zwangerschap ontstaat kunnen er gevaren zijn voor het ongeboren kind.

Voor zowel mannen als vrouwen geld: neem tijdens de behandeling, en tot 4 maanden daarna, voldoende maatregelen om een zwangerschap te voorkomen.

Als u dit middel gebruikt, wordt het geven van borstvoeding afgeraden.

5. Second opinion

Een second opinion (een tweede mening) is een medisch oordeel van een andere arts dan uw behandelend arts.

In principe volgen alle kankerspecialisten dezelfde procedures voor onderzoek en behandeling. Uw specialist in het Slingeland Ziekenhuis heeft regelmatig contact met specialisten uit academische ziekenhuizen en kankerklinieken. Er is een commissie waarin academische specialisten, de radiotherapeut en andere betrokken zorgverleners aanwezig zijn. In deze commissie wordt besproken welke behandeling voor u de beste behandeling is. Toch kunt u onzeker zijn of twijfels hebben over uw behandeling. Dan bestaat de mogelijkheid een second opinion bij een andere specialist te vragen. Bespreek met uw eigen specialist dat u een second opinion wilt. Hij kan namelijk met u overleggen bij wie u het beste terecht kunt en uw gegevens overdragen. Het vragen van een second opinion is geen blijk van wantrouwen tegen uw eigen specialist. Het is belangrijk dat u achter de behandeling staat en samen met uw specialist tot een goede keuze komt.

Omdat niet alle verzekeringsmaatschappijen de kosten van een second opinion vergoeden, is het wel verstandig om vooraf met uw zorgverzekeraar te overleggen.

6. Wetenschappelijk onderzoek bij patiënten met kanker

De arts heeft voor een behandeling gekozen die voor u nu de grootste kans op succes biedt. Dat deze kuur de beste keus voor u is, weten we dankzij uitgebreid wetenschappelijk onderzoek bij patiënten met kanker. Deze patiënten zijn in het verleden met deze en andere medicijnen behandeld. Meestal gaan deze onderzoeken uit van academische ziekenhuizen of organisaties die zich bezighouden met het verbeteren van behandelingen van kanker. De onderzoeken hebben tot doel de effectiviteit van medicijnen te verbeteren en mogelijke bijverschijnselen te minimaliseren.

Ook in het Slingeland Ziekenhuis nemen wij regelmatig deel aan wetenschappelijk onderzoek. Het kan dus voorkomen dat de arts u vraagt om aan een dergelijk onderzoek mee te werken. Deze onderzoeken zijn aan zeer strenge regels gebonden, ter bescherming van de belangen van de deelnemende patiënten. Wij verwerken al uw gegevens anoniem.

Het onderzoek vindt uiteraard geheel op vrijwillige basis plaats. Als u besluit om niet mee te doen aan een onderzoek, wordt u op geen enkele wijze tekort gedaan in uw behandeling.

Vraagt de arts of u wilt deelnemen aan het onderzoek, dan is er voor u een ruime bedenktijd om daarover een beslissing te nemen. Het is mogelijk om met uw huisarts of met een onafhankelijke arts te overleggen.

Als u deelneemt aan wetenschappelijk onderzoek en u bedenkt zich, dan kunt u op elk moment van verdere deelname aan het onderzoek afzien.

7. Telefoonnummers en websites voor informatie

  • Slingeland Ziekenhuis

Telefoon: (0314) 32 99 11

Website: http://www.slingeland.nl/

  • Kanker.nl

Kanker.nl is een initiatief van KWF Kankerbestrijding, patiëntenbeweging Levenmetkanker en IKNL (kenniscentrum voor zorgverleners in de oncologie). Je vind er informatie over kanker, de behandeling ervan en leven met kanker. Ook kun je er in contact komen met andere patiënten.

Website: http://www.kanker.nl/

  • Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK)

Telefoon: (030) 291 60 90.

E-mail: secretariaat@nfk.nl

Website: http://www.nfk.nl/   

Algemene informatie over immunotherapie: 

Adressen voor psychosociale ondersteuning:

  • Zorgverleners Slingeland ziekenhuis

In het Slingeland ziekenhuis werken verschillende zorgverleners die u hulp kunnen beiden. Overleg hierover met de arts of verpleegkundige en meer informatie kunt u vinden in de folder: Omgaan met kanker.

  • Inloophuis Oude Ijssel (Doetinchem)

Het Inloophuis Oude IJssel is een huis voor mensen die leven met kanker. Je kunt er terecht voor een goed gesprek; een ontspannende activiteit; een lezing of gewoon voor een kopje koffie.

Telefoon:(0314)646024

Website: http://www.inloophuisoudeijssel.nl/

  • Helen Dowling instituut (Arnhem, Groesbeek, Bilthoven)

Het Helen Dowling Instituut biedt psychologische zorg bij kanker. Wij helpen mensen met kanker, maar ook hun naasten, de ziekte emotioneel te verwerken.

Website: http://www.hdi.nl/

  • In de Achterhoek zijn verschillende lokale oncologie netwerken actief. De netwerken bestaan uit eerstelijns zorgprofessionals en hebben als doel om de zorg voor patiënten met en na kanker vanuit de thuissituatie te verbeteren. Zij werken samen aan een optimaal behandelresultaat. Voor informatie:

    http://www.oncologienetwerkenachterhoek.nl/

8. Vergoeding vervoer tijdens oncologische behandeling

In alle basisverzekeringen is opgenomen dat de zorgverzekeraar de kosten vergoedt die u heeft gemaakt voor het gebruik van de (eigen) auto, taxi of openbaar vervoer als u een oncologische behandeling met chemotherapie en/of radiotherapie moet ondergaan. Vergoeding is pas mogelijk nadat u uw eigen bijdrage hebt betaald. Door een aantal zorgverzekeraars wordt deze regel zeer strikt nageleefd. U kunt bij uw verzekeraar informeren of u hiervoor in aanmerking komt en hoe u de kosten kunt declareren.

Behandelschema

Deze kuur bestaat uit één medicijn. Daarnaast kunnen nog enkele andere medicijnen voorgeschreven worden. Deze dienen als ondersteuning van de behandeling, bijvoorbeeld om bijwerkingen te beperken.

Medicijn

Dag 

1

Dag 

2 t/m 13

wijze van toediening

Durvalumab

   X

rust

Infuus in 60 minuten

De volgende kuur start in principe 2 weken na dag 1, als de bloeduitslagen goed zijn.

Beschermende maatregelen ten aanzien van excreta

  • Durvalumab: geen risico

Bijwerkingen en adviezen

Huidproblemen

Door de behandeling kan de huid geïrriteerd raken.

huiduitslag

Door de behandeling kunt u huiduitslag krijgen. We spreken van uitslag wanneer er op de huid bepaalde veranderingen optreden zoals roodheid, vlekken, puisten, pukkels of blaasjes. Dit kan optreden over de gehele huid of in de vorm van een plaatselijke uitslag. 

Een veel voorkomende vorm van huiduitslag is een allergische reactie op medicijnen. Netelroos is daar een voorbeeld van. Een ander woord voor netelroos is galbulten. De allergische reactie uit zich door een jeukende, rode uitslag. Deze huiduitslag is vergelijkbaar met de huiduitslag na contact met een brandnetel. Klachten bij huiduitslag zijn:

  • roodheid van de huid
  • jeuk
  • bultjes
  • verdikte huid
  • overgevoeligheidsreactie/allergische reactie (in de vorm van gordelroos of netelroos)
Advies
  • huidreacties kunnen verergeren door de blootsteling aan zonlicht. Vermijd daarom fel licht op de huid en bescherm de huid met kleren en zonnebrand-crème.
  • verzachtende en beschermende crèmes en zalven bevatten geen werkzame bestanddelen, maar houden de huid wel soepel en voorkomen verdere uitdroging van de huid. Klachten als jeuk, schilfering, kloven en branderige plekken verminderen door deze middelen. Ze zijn zonder recept verkrijgbaar
  • voorbeelden voor een niet al te droge huid: lanettecrème en cetomacrogolcrème
  • voorbeelden voor een erg droge huid: vaseline lanettecrème en vaseline cetomacrogolcrème
  • metholgel kan de huid verkoeling geven

jeuk

De behandeling kan jeuk geven. Heeft u ergens jeuk, dan heeft u de drang geeft om te krabben of te wrijven. Klachten door jeuk kunnen zijn:

  • roodheid
  • uitslag van de huid
  • onrustig gevoel
  • slecht slapen
Advies
  • probeer niet te krabben; concentreert u zich op iets anders
  • knip uw nagels in elk geval heel kort en houdt ze schoon
  • jeuk wordt soms erger door warmte of door contact met kleding of beddengoed; probeer hier rekening mee te houden
  • verzachtende en beschermende crèmes en zalven bevatten geen werkzame bestanddelen, maar ze houden de huid wel soepel en voorkomen verdere uitdroging van de huid. Klachten als jeuk, schilfering, kloven en branderige plekken verminderen door deze middelen. Ze zijn zonder recept verkrijgbaar
  • voorbeelden voor een niet al te droge huid: lanettecrème en cetomacrogolcrème
  • voorbeelden voor een erg droge huid: vaseline lanettecrème en vaseline cetomacrogolcrème
  • mentholgel kan een verkoelend effect geven op de huid

puistjes

U kunt door de behandeling last krijgen van puistjes. Dit kunt u vrij snel na het starten van de behandeling krijgen. De puistjes lijken op acné, maar is geen acné. De puistjes komen vooral voor in het gezicht, op de borst, de rug en de ledematen. Na de puistjes kunnen er bruine vlekjes ontstaan: pigmentvlekjes. De kans hierop wordt vergroot door blootstelling aan zonlicht.

Het is belangrijk de puistjes op tijd te behandelen met speciale zalf om infecties te voorkomen. Deze puistjes mogen niet behandeld worden met anti-acné middelen.

Advies

Neem bij het ontstaan van de puistjes direct contact op met uw behandelend arts of verpleegkundige.

Wat kunt u zelf doen?

  • laat uw huid zoveel mogelijk met rust, probeer niet te krabben
  • was uw huid met lauw water en gebruik geen zeep
  • gebruik een pH-neutrale wasemulsie
  • dep de huid voorzichtig droog
  • vermijd felle zon en het gebruik van de zonnebank. Gebruik bij zonnig weer een zonnebrandcrème met beschermingsfactor 30 of hoger als u lang in de zon verblijft
  • draag zoveel mogelijk katoen; dit irriteert de huid minder dan synthetische stoffen

Longklachten

Door de behandeling kunnen de longen worden aangetast en kan de longfunctie verminderen.

Klachten kunnen zijn:

  • hoesten zonder opgeven van slijm
  • kortademigheid, eerst bij lichamelijke inspanning en later ook in rust
  • moeizame ademhaling
  • druk op de borst
  • vermoeidheid
  • benauwdheid
  • snelle ademhaling
  • koorts (bijvoorbeeld bij een longontsteking)
Advies

Sommige longklachten (zoals longontsteking, longoedeem of longembolie) zijn ernstig, maar geven dezelfde klachten als minder ernstige longklachten. Meld daarom klachten altijd bij uw behandeld arts.

Maag-darmklachten

Door de behandeling kunt u last krijgen van maag-darmklachten. Dit zijn klachten die te maken hebben met het spijsverteringskanaal. Deze loopt van de mond tot en met de anus. Klachten kunnen zijn: een ander ontlastingspatroon, maag- of buikpijn, opgeblazen gevoel of winderigheid.

buikpijn

Door de behandeling kunt u pijn in de buik krijgen. Dat kan van de maagstreek tot in de onderbuik zijn. 

diarree

Diarree is een waterige dunne ontlasting waarvoor u meer dan 4 keer per dag naar het toilet moet. De opname van vocht en voedingsstoffen in uw darmen is dan verstoord. Dat komt door irritatie van het slijmvlies van de darm en door een verandering in de stofwisseling van de dunne darm. Bij diarree worden voedingsstoffen in de darmen minder goed opgenomen.

Klachten kunnen zijn:

  • buikpijn/buikkrampen
  • vaak aandrang om het toilet te bezoeken
  • dunne ontlasting
Advies
  • als u last heeft van diarree is het belangrijk dat u veel drinkt om het vochtverlies aan te vullen en om uitdroging te voorkomen. Dit betekent dat u ongeveer 2 liter per dag moet drinken; dit zijn 16 kopjes of 14 bekers
  • het beste is om water, thee, bouillon (vooral zout) te drinken om de tekorten aan te vullen die de diarree veroorzaken
  • probeer prikkelende of scherpe voeding te vermijden.
  • eet geen grote maaltijden en geen vet, geen grove vezels en gasvormende producten, zoals ui, knoflook, kool, prei.
  • drink geen koolzuurhoudende drank (met prik), geen koffie en geen alcohol
  • een stoppend dieet heeft geen effect
  • vraag zo nodig advies aan een diëtist

    Neem bij de volgende klachten contact op met uw behandeld arts:

  • als u diarree heeft die langer dan 24 uur aanhoudt
  • als er bloed bij de ontlasting zit als u diarree heeft in combinatie met braken

Lees hier alles over voeding en kanker


Pijn in spieren of gewrichten

Door de behandeling kunt u pijn krijgen in de spieren, gewrichten of botten. Klachten hierbij kunnen zijn:

  • spierpijn (overal in het lichaam, zoals nekpijn, rugpijn, beklemmend gevoel op de borst, pijn aan de ledematen etc)
  • gewrichtspijn
  • te hoge spierspanning (spierspasmen)
  • pijn in de botten (botpijn)
Advies
  • u kunt 500 tot 1000 mg paracetamol gebruiken tegen hoofdpijn, spierpijn en pijn in de botten (maximaal 3 maal daags tot een dagmaximum van 3000 mg)
  • nemen de klachten in de dagen na de behandeling niet af of wordt het zelfs erger? Neem dan contact op met uw behandelend arts.

Te langzaam werkende schildklier

Een te langzaam werkende schildklier maakt te weinig schildklierhormoon aan. Hierdoor vertragen lichamelijke en geestelijke processen. Als gevolg van een langzaam werkende schildklier kunnen de volgende klachten optreden:

  • verlies van emotie en enthousiasme
  • hartproblemen
  • libidoverlies
  • het koud hebben
  • zwaarder worden
  • moe zijn
  • verstopping van de darmen
  • dikke oogleden
Advies

Meld uw klachten bij uw behandelend arts. 

Koorts

Koorts is een verhoging van de lichaamstemperatuur boven de 38,5°C. Door de behandeling kan koorts ontstaan. Dat kan ook pas een aantal dagen na toediening.

Advies
  • bij koorts heeft het lichaam extra vocht nodig. Door koorts en zweten, verliest u meer vocht dan gewoonlijk. Daarom is het belangrijk dat u voldoende drinkt. Voldoende betekent dat u per dag 1½ tot 2 liter moet drinken; dit zijn 16 kopjes of 14 bekers per dag
  • alleen op advies van uw behandelend arts mag u 2 tabletten paracetamol van 500 mg nemen (1000mg) en dit maximaal 4 x per dag (verspreid over 24 uur) 
  • heeft u koorts van 38,5 ºC of hoger, neem dan direct contact op met uw behandelend arts 

Ontstekingen

Krijgt u immunotherapie of doelgerichte therapie? Dan kunt u medicijnen krijgen die het afweersysteem stimuleren. Dit kan leiden tot afweerreacties gericht tegen het eigen lichaam. Hierdoor kunnen er overal in het lichaam ontstekingen voorkomen.

Mogelijke ontstekingen waar u last van kunt krijgen zijn:

  • bijholteontsteking (neusbijholte en voorhoofdsholte)
  • ontsteking van de neusslijmvliezen of mondslijmvliezen
  • nagelriemontsteking
  • longontsteking
  • darmontsteking (met diarree als gevolg)
  • huidontstekingen in de vorm van acne-achtige uitslag
  • ontsteking in de gewrichten (artritis)
Advies

Bespreek de klachten met uw behandeld arts. Soms worden medicijnen gegeven die het afweersysteem remmen, om dit soort klachten te behandelen.